سوره 62 (جماعت، جمعه – سورة الجمعه) اسان کي ٻڌائي ٿي ته مسلمانن جي نماز جو ڏينهن جمعو آهي. پر سورت الجمعه پهرين هڪ چيلنج ڏئي ٿي، جنهن کي حضرت عيسيٰ عليه السلام پنهنجي مسيح جي ڪردار ۾ قبول ڪيو. جمعي جي ڏينهن کي جمعي جي ڏينهن قرار ڏيڻ کان ٿورو اڳ اعلان ڪيو ويو ته:
قُلْ يَا أَيُّهَا الَّذِينَ هَادُوا إِنْ زَعَمْتُمْ أَنَّكُمْ أَوْلِيَاءُ لِلَّهِ مِنْ دُونِ النَّاسِ فَتَمَنَّوُا الْمَوْتَ إِنْ كُنْتُمْ صَادِقِينَوَلَا يَتَمَنَّوْنَهُ أَبَدًا بِمَا قَدَّمَتْ أَيْدِيهِمْ ۚ وَاللَّهُ عَلِيمٌ بِالظَّالِمِينَ(Surah 62 al-Jumu’ah: 6-7)
سورة الجمعة جي انهن آيتن جو مطلب آهي ته جيڪڏهن اسين الله جا سچا دوست آهيون ته پوءِ اسان کي موت جو ڪو به خوف نه هوندو، پر ڇو ته انهن (۽ اسان کي) شڪ آهي ته اسان جا عمل ڪيترا سٺا آهن ته اسين موت کان وڏي قيمت تي بچون ٿا. پر هن جمعي تي، هن جي آخري هفتي جي 6 ڏينهن تي، هڪ يهودي جي حيثيت ۾، عيسى مسيح هن صحيح امتحان کي منهن ڏنو – ۽ هن اهو نماز سان شروع ڪيو. جيئن انجيل نبيءَ جي باري ۾ بيان ڪري ٿي:
37.۽ هن پطرس ۽ زبديءَ جي ٻن پٽن کي پاڻ سان کنيو، ۽ ڏاڍو غمگين ۽ پريشان ٿيڻ لڳو. 38.تڏهن هنن کي چيائين، تہ منهنجي جان ڏاڍي ڏک ۾ آهي، ڄڻ تہ موت آيو اٿم: اوهين هتي ترسو ۽ مون سان گڏ جاڳو. 39.۽ هو ٿورو اڳڀرو هليو، ۽ منهن ڀر ڪِري ۽ دعا گهُري چوڻ لڳو، تہ اي منهنجا ابا، جي ٿي سگهي تہ هيءُ پيالو مون تان ٽري وڃي: انهي هوندي بہ منهنجي مرضي نہ پر تنهنجي مرضي پوري ٿئي.
(Matthew 26:37-39)
ان کان اڳ جو اسان هن جمعي جي ڏينهن جي واقعن کي جاري رکون، اسان هن جمعي جي نماز کان اڳ جي واقعن جو جائزو وٺنداسين. اسان جو پڌرو دشمن شيطان پنجين ڏينهن يهودين ۾ داخل ٿيو هو ته جيئن حضرت عيسيٰ مسيح عليه السلام سان خيانت ڪري. ٻئي شام جو 6 ڏينهن تي نبيءَ پنهنجي آخري رات جي ماني پنهنجي ساٿين سان شيئر ڪئي (جنهن کي سندس شاگرد پڻ سڏيو ويندو هو). ان ماني تي هن مثال ۽ درس ذريعي وضاحت ڪئي ته اسان کي ڪيئن هڪ ٻئي سان پيار ڪرڻ گهرجي ۽ اسان لاءِ خدا جي عظيم محبت بابت. هن اهو ڪيئن ڪيو، ان جو ذڪر هتي انجيل مان ڪيو ويو آهي. پوءِ هن سڀني مومنن لاءِ دعا ڪئي – جنهن کي توهان هتي پڙهي سگهو ٿا. انجيل بيان ڪري ٿي ته سندس جمعي جي نماز کان پوءِ ڇا ٿيو:
باغ ۾ گرفتاري
1.جڏهن يسوع اهي ڳالهيون چئي چڪو، تڏهن پنهنجن شاگردن سان گڏ قدرون جي نهر جي پار لنگهي ويو، جتي هڪڙو باغ هو، جنهن ۾ پاڻ ۽ سندس شاگرد ويا. 2.هاڻي يهوداهہ جنهن جهلايس، تنهن کي پڻ انهي هنڌ جي خبر هئي، ڇالاءِ جو يسوع پنهنجن شاگردن سان گڏ اڪثر اوڏانهن ويندو هو. 3.پوءِ يهوداهہ پلٽڻ جي سپاهين جي ٽولي هٿ ڪري، ۽ سردار ڪاهنن ۽ فريسين کان حوالدار وٺي، شمعدانن ۽ مشعلن ۽ هٿيارن پنوهارن سان اُتي آيو. 4.هاڻي يسوع کي سڀ خبر هئي تہ مون سان ڇا ٿيڻو آهي، تنهنڪري نڪري آيو، ۽ چيائين تہ ڪنهن کي ٿا ڳوليو؟ 5.هنن جواب ڏنو تہ يسوع ناصريءَ کي. يسوع چين تہ اُهو آئون آهيان. ۽ يهوداهہ جنهن جهلايس، سو بہ ساڻن بيٺو هو. 6.پوءِ هن جو ائين چيو تہ اُهو آئون آهيان، تنهن تي هو پٺتي هٽجي زمين تي ڪِري پيا. 7.تڏهن وري پڇيائين تہ ڪنهن کي ٿا ڳوليو؟ هنن چيو تہ يسوع ناصريءَ کي. 8.يسوع جواب ڏنو تہ مون اوهان کي چيو تہ اُهو آئون آهيان: سو جي مون کي ٿا ڳوليو، تہ هنن کي ڇڏيو تہ وڃن. 9.ائين انهي لاءِ ٿيو، تہ ڪلام جو هن چيو هو تہ ”جيڪي تو مون کي ڏنا، تن مان مون هڪڙو بہ نہ وڃايو،“ سو پورو ٿئي. 10.تنهن تي شمعون پطرس جنهن وٽ ترار هئي، تنهن اُها ڪڍي سردار ڪاهن جي نوڪر کي هنئي، ۽ ساڄو ڪَن ڪَپي ڇڏيائينس. هاڻي انهي نوڪر جو نالو ملخس هو. 11.تڏهن يسوع پطرس کي چيو، تہ ترار ورائي کپ ۾ وجهہ: پيالو جو پيءُ مون کي ڏنو آهي، سو آئون نہ پيان ڇا؟
12.تنهن تي انهيءَ ٽوليءَ ۽ سندس عملدار، ۽ يهودين جي حوالدارن يسوع کي جهلي ٻَڌو. 13.۽ پهريائين يوحنا وٽ وٺي ويس؛ ڇالاءِ تہ ڪائفا جو انهي ورهيہ سردار ڪاهن هو، تنهن جو هو سهرو هو.
(John 18: 1-13)
نبي يروشلم کان ٻاهر باغ ۾ دعا ڪرڻ لاءِ ويو. اتي يھوداہ کيس گرفتار ڪرڻ لاءِ سپاھي کڻي آيو. جيڪڏهن اسان کي گرفتاري جو منهن ڏسڻو پوي ٿو ته اسان وڙهڻ، ڀڄڻ يا لڪائڻ جي ڪوشش ڪري سگهون ٿا. پر حضرت عيسيٰ عليه السلام نه وڙهندا هئا ۽ نه ڊوڙندا هئا. هن تمام واضح طور تي اعتراف ڪيو ته هو حقيقت ۾ اهو نبي هو جنهن کي اهي ڳولي رهيا هئا. سندس واضح اقرار (“مان هو آهيان”) سپاهين کي حيران ڪري ڇڏيو ۽ سندس ساٿي فرار ٿي ويا. نبيءَ کي گرفتار ڪرڻ لاءِ پيش ڪيو ويو ۽ پڇا ڳاڇا لاءِ حضرت عناس جي گهر پهچايو ويو.
پهرين پڇا ڳاڇا
انجيل ۾ لکيل آهي ته اتي نبي سڳوري کان ڪيئن پڇا ڳاڇا ڪئي وئي:
19.تڏهن سردار ڪاهن يسوع کان سندس شاگردن بابت ۽ سندس تعليم بابت سوال پڇيو. 20.يسوع جواب ڏنس تہ مون کُليو کُلايو دنيا سان ڳالهايو آهي، مون هميشہ عبادتخانن ۽ هيڪل ۾، جتي سڀ يهودي اچي ڪَٺا ٿيندا آهن، اتي تعليم ڏني آهي؛ ۽ ڳُجهو ڪي بہ ڪين چيو اٿم. 21.تون مون کان ڇو ٿو پڇين؟ جن ٻُڌو آهي، تن کان پڇ تہ مون کين ڇا ڇا چيو آهي: ڏس، جيڪي مون چيو آهي، تنهن جي کين خبر آهي. 22.۽ اڃا هن ائين چيو ئي ڪين، تہ حوالدار جي اتي بيٺا هئا، تن مان هڪڙي لپاٽ هڻي چيس، تہ سردار ڪاهن کي ٿو ائين جواب ڏين؟ 23.يسوع جواب ڏنس تہ جي مون برو چيو آهي تہ برائيءَ جي شاهدي ڀر: پر جي چڱو چيو اٿم تہ ماريم ڇو ٿو؟ 24.تنهن تي يوحنا کيس ٻَڌل ئي قائفا سردار ڪاهن وٽ ڏياري موڪليو. (John 18: 19-24)
حضرت عيسيٰ مسيح عليه السلام کي اڳوڻي اعليٰ پادري کان ان سال جي اعليٰ پادري ڏانهن ٻي پڇا ڳاڇا لاءِ موڪليو ويو.
ٻيو پڇا ڳاڇا
اتي سڀني اڳواڻن جي سامهون هن کان پڇا ڳاڇا ڪئي ويندي. انجيل هن وڌيڪ پڇا ڳاڇا رڪارڊ ڪئي:
53.۽ هو يسوع کي سردار ڪاهن وٽ وٺي آيا: ۽ اُتي سڀيئي سردار ڪاهن ۽ بزرگ ۽ فقيهہ هن وٽ اچي گڏ ٿيا. 54.۽ پطرس پري کان هن جي پٺيان پئي آيو، ۽ اصل سردار ڪاهن جي ايوان اندر گهڙي ويو، ۽ سپاهين سان گڏ باهہ تي ويٺي پاڻ سيڪيائين. 55.هاڻي سردار ڪاهن ۽ سڄي صدر مجلس يسوع کي قتل ڪرڻ لاءِ سندس برخلاف شاهدي ڳولڻ لڳي، پر ڪانہ ملين. 56.ڇالاءِ جو گهڻن ئي مٿس ڪوڙيون شاهديون ڏنيون، مگر سندن شاهديون پاڻ ۾ نٿي مليون. 57.۽ ڪي اُٿي بيٺا ۽ مٿس ڪوڙي شاهدي ڏيئي چوڻ لڳا تہ 58.اسان هن کي چوندو ٻُڌو آهي، تہ هي هيڪل جو هٿن سان جوڙيو ويو آهي، تنهن کي آئون ڊاهيندس، ۽ وري ٽن ڏينهن ۾ ٻيو اڏيندس، جو هٿن کانسواءِ جُڙيل هوندو. 59.پر انهي ۾ بہ سندن شاهدي پاڻ ۾ نٿي ملي. 60.تڏهن سردار ڪاهن وچ ۾ اُٿي بيٺو، ۽ يسوع کان پڇڻ لڳو تہ تون ڪوبہ جواب نٿو ڏين؟ هي تو تي ڪهڙي شاهدي ٿا ڀرن؟ 61.پر هو ماٺ ڪري بيهي رهيو، ۽ ڪوبہ جواب ڪونہ ڏنائين. وري بہ سردار ڪاهن سوال پڇيس ۽ چيائينس تہ تون انهي سڳوري جو فرزند، مسيح آهين ڇا؟ 62.يسوع چيو تہ آئون آهيان: ۽ اوهين ابن آدم کي قدرت جي ساڄي پاسي ويٺل، ۽ آسمان جي ڪڪرن سان ايندو ڏسندا. 63.تنهن تي سردار ڪاهن پنهنجا ڪپڙا ڦاڙيا، ۽ چوڻ لڳو تہ اسان کي شاهدن جي ٻي ڪهڙي گهرج آهي؟ 64.اوهان ڪفر جي ڳالهہ ٻڌي آهي: ڇا ٿا ڀانئيو؟ هنن سڀني اها فتويٰ ڏني تہ هي موت جي لائق آهي. 65.۽ ڪي مٿس ٿُڪون وجهڻ ۽ سندس منهن ڍڪڻ، ۽ کيس ٺونشا هڻڻ لڳا، ۽ چوڻ لڳس تہ نبوت ڪر، ۽ سپاهين چماٽون هڻي هن کي پنهنجي حوالي ڪيو. (Mark 14: 53-65)
يهودي اڳواڻن حضرت عيسيٰ مسيح کي موت جي سزا ڏني. پر جيئن ته يروشلم روم جي حڪمراني هئي، هڪ اعدام صرف رومن گورنر طرفان منظور ٿي سگهي ٿو. تنھنڪري اھي نبيءَ کي رومي گورنر پونٽيئس پائلٽ وٽ وٺي ويا. انجيل پڻ رڪارڊ ڪري ٿو ته ساڳئي وقت جوڊاس اسڪريوٽ سان ڇا ٿيو، جيڪو هن کي دغا ڏنو هو.
دغاباز يھوداہ کي ڇا ٿيو؟
1.هاڻي جڏهن صبح ٿيو، تڏهن سڀني سردار ڪاهنن ۽ ماڻهن جي بزرگن يسوع کي ماري وجهڻ لاءِ سندس برخلاف صلاح مشورت ڪئي: 2.۽ هن کي ٻَڌي وٺي ويا، ۽ وڃي پلاطس حاڪم جي حوالي ڪيائونس. 3.تڏهن يهوداهہ، جنهن جهلايو هوس، تنهن جڏهن ڏٺو تہ هن کي ڏوهاري ٺهرايو اٿن، تڏهن پڇتائي اُهي ٽيهہ روپيا سردار ڪاهنن ۽ بزرگن وٽ کڻي آيو، 4.۽ چوڻ لڳو، تہ مون گناهہ ڪيو آهي، جو بي ڏوهيءَ کي جهلايو اٿم. پر هنن چيس تہ انهي ۾ اسان جو ڇا؟ تون ڄاڻ، تنهنجو ڪم ڄاڻي. 5.۽ هو اُهي روپيا هيڪل ۾ اُڇلائي هليو ويو، ۽ وڃي پاڻ کي ڦاسي ڏنائين. 6.پوءِ سردار ڪاهنن اُهي روپيا کڻي چيو، تہ هنن جو خزاني ۾ رکڻ روا نہ آهي، ڇالاءِ جو اها خون جي قيمت آهي. 7.سو هنن پاڻ ۾ صلاح ڪري انهن پئسن سان پرديسين کي دفن ڪرڻ لاءِ ڪنڀر جي ٻني خريد ڪئي. 8.جنهنڪري اُها ٻني اڄ ڏينهن تائين خون جي ٻني ٿي سڏجي. (Matthew 27: 1-8)
عيسيٰ مسيح کان رومي گورنر پڇا ڳاڇا ڪئي
11.هاڻي يسوع حاڪم جي حضور ۾ بيٺو هو: ۽ حاڪم پڇيس، تہ تون يهودين جو بادشاهہ آهين ڇا؟ يسوع چيس تہ تون پاڻ ٿو چوين. 12.۽ جڏهن سردار ڪاهنن ۽ بزرگن هن تي ڏوهہ مڙهيا، تڏهن ڪوبہ جواب نہ ڏنائين. 13.تڏهن پلاطس چيس تہ تون ٻُڌين نٿو تہ هو ڪيترين ڳالهين جي توتي شاهدي ٿا ڀرين؟ 14.پر هن هڪڙي اکر جو بہ جواب ڪونہ ڏنس: تنهنڪري حاڪم کي ڏاڍو عجب لڳو. 15.هاڻي حاڪم جو اهو دستور هو تہ انهيءَ عيد تي جنهن بہ هڪڙي قيديءَ جي نالي ماڻهو چوندا هئس تنهن کي ڇڏيندو هو. 16.۽ انهي وقت هنن جو هڪڙو مشهور قيدي برابا نالي هو. 17.تنهنڪري جڏهن هو اچي گڏ ٿيا، تڏهن پلاطس چين تہ اوهان جي ڪهڙي مرضي آهي، تہ اوهان جي خاطر ڪنهن کي ڇڏي ڏيان؟ برابا کي يا يسوع کي، جو مسيح ٿو سڏجي؟ 18.ڇالاءِ جو کيس خبر هئي تہ هن کي حسد جي ڪري جهلايو اٿن. 19.۽ اڃا هو عدالت جي گاديءَ تي ويٺو ئي هو، تہ سندس زال چوائي موڪليس تہ هن راستباز ماڻهوءَ کي ڪي بہ نہ ڪجانءِ: ڇالاءِ جو اڄ خواب ۾ مون هن جي ڪري ڏاڍو ڏک ڏٺو آهي. 20.هاڻي سردار ڪاهنن ۽ بزرگن خلق کي چوري انهيءَ تي بيهاريو تہ هو برابا جي لاءِ عرض ڪن، ۽ يسوع کي مارائين. 21.پر حاڪم ورندي ڏيئي چين تہ اوهان جي ڪهڙي مرضي آهي، تہ هنن ٻنهي مان ڪنهن کي اوهان جي خاطر ڇڏي ڏيان؟ هنن چيو تہ برابا کي. 22.پلاطس چين تہ تڏهن آئون يسوع کي ڇا ڪريان، جنهن کي مسيح ٿا چون؟ سڀني چيو تہ صليب تي چاڙهيوس. 23.هن چيو تہ ڇو، هن ڪهڙي برائي ڪئي آهي؟ پر هنن ڏاڍيون رڙيون ڪري چيو تہ صليب تي چاڙهيوس. 24.تنهنڪري جڏهن پلاطس ڏٺو تہ منهنجي نٿا مڃين، اُٽلندو گوڙ ٿو مچي، تڏهن پاڻي کڻي ماڻهن جي اڳيان هٿ ڌوتائين، ۽ چيائين تہ آئون هن راستباز ماڻهوءَ جي خون کان بي ڏوهو آهيان: اوهين پاڻ ڄاڻو. 25.۽ سڀني ماڻهن ورندي ڏيئي چيو، تہ ڀلي تہ هن جو خون اسان تي، ۽ اسان جي اولاد تي هجي. 26.تڏهن هن انهن جي خاطر برابا کي ڇڏي ڏنو، پر يسوع کي چهبڪ هڻائي، صليب تي چاڙهڻ لاءِ حوالي ڪيائين. (Matthew 27: 11-26)
صليب تي چاڙهڻ، وفات ۽ دفن حضرت عيسيٰ مسيح جي
ان کان پوءِ انجيل وڏي تفصيل سان لکي ٿو ته ڪيئن حضرت عيسيٰ مسيح کي صليب تي چاڙهيو ويو. هتي حساب ڪتاب آهي:
27.تڏهن حاڪم جا سپاهي يسوع کي محلات مان وٺي ويا، ۽ سڄي پلٽڻ وٽس آڻي گڏ ڪيائون. 28.۽ سندس ڪپڙا لاهي، هڪڙي قرمزي قبا ڍڪايائونس؛ 29.۽ ڪنڊن جو هڪڙو تاج کڻي هن جي مٿي تي رکيائون، ۽ هڪڙي ڇڙهي ساڄي هٿ ۾ ڏنائونس، ۽ سندس اڳيان گوڏا کوڙي مسخري ڪري چوڻ لڳس، تہ سلام، اي يهودين جا بادشاهہ. 30.۽ مٿس ٿُڪون وڌائون، ۽ اُها ڇڙهي وٺي اُنهيءَ سان مٿي تي ڌڪ هنيائونس. 31.۽ جڏهن ساڻس مسخريون ڪري رهيا، تڏهن اُها قبا لاهي ورتائونس، ۽ سندس ڪپڙا ڍڪائي صليب تي چاڙهڻ لاءِ وٺي ويس.
يسوع جي صليب تي چڙهڻ
32.جڏهن هو ٻاهر نڪتا، تڏهن ڪريني جو هڪڙو ماڻهو، شمعون نالي ڏٺائون: انهي کي بيگر ۾ جهلي پاڻ سان وٺي ويا تہ يسوع جو صليب کڻي هلي. 33.۽ جڏهن هو هن کي گلگتا نالي هڪڙي جاءِ تي وٺي آيا، جنهن جي معنيٰ آهي کوپراٽيءَ واري جاءِ، 34.تڏهن هن کي شراب پيئڻ لاءِ ڏنائون، جنهن ۾ پت گڏيل هو؛ ۽ جڏهن هن اُهو چکيو، تڏهن پيئڻ جي نہ ڪيائين. 35.۽ جڏهن هن کي صليب تي چاڙهي رهيا، تڏهن سندس ڪپڙن تي پُکا وجهي پاڻ ۾ ورهائي کنيائون. 36.۽ اُتي ويهي هن جي نگهباني ڪرڻ لڳا. 37.۽ سندس تهمت نامو لکي مٿانئس هڻي ڇڏيائون تہ ”هي يهودين جو بادشاهہ يسوع آهي.“ 38.تنهن کان پوءِ ساڻس گڏ ٻن ڌاڙيلن کي بہ صليب تي چاڙهيائون؛ هڪڙو ساڄي پاسي ۽ ٻيو کاٻي پاسي. 39.۽ جيڪي اُتان لنگهي پئي ويا، تن مٿس ٽوڪون پئي هنيون، ۽ پنهنجا ڪنڌ ڌوڻي ٿي چيائون تہ 40.اي هيڪل کي ڊاهڻ ۽ ٽن ڏينهن ۾ اڏڻ وارا، پاڻ کي بچاءِ: جي تون خدا جو فرزند آهين تہ صليب تان لهي اچ. 41.هن ٻين کي ٿي بچايو، پر پاڻ کي نٿو بچائي سگهي. هو اسرائيل جو بادشاهہ آهي؛ هاڻ ڀلي تہ صليب تان هيٺ لهي اچي، تہ پوءِ اسين مٿس ايمان آڻيون. 42.۽ ساڳيءَ طرح سردار ڪاهنن، فقيهن ۽ بزرگن سان گڏجي چيو تہ 43.هو خدا تي ڀروسو ٿو رکي، سو جيڪڏهن هو کانئس خوش آهي تہ هاڻي ڇڏائيس، ڇالاءِ جو هن چيو ٿي، تہ آئون خدا جو فرزند آهيان. 44.۽ جيڪي ڌاڙيل ساڻس گڏ صليب تي چاڙهيا ويا هئا، تن بہ کيس ساڳيا طعنا پئي هنيا.
عيسى جو موت
45.هاڻي ٻئي پهر کان وٺي ٽئين پهر تائين سڄي زمين تي اونداهي ڇانئجي ويئي. 46.۽ ٽئين پهر ڌاري، يسوع وڏي واڪي سان پڪاري چيو، ايلي ايلي، لما سبقتني، يعني، اي منهنجا خدا، اي منهنجا خدا، تو مون کي ڇو ڇڏي ڏنو آهي؟ 47.۽ جيڪي اُتي بيٺا هئا تن مان ڪن جڏهن اهو ٻڌو، تڏهن چوڻ لڳا تہ هي ماڻهو ايلياهہ کي ٿو سڏي. 48.۽ يڪدم انهن مان هڪڙو ڄڻو ڊوڙي ويو، ۽ اسفنج کڻي، سرڪي سان ڀري، ڪاني تي رکي، هن کي پيئڻ لاءِ ڏنائين. 49.۽ ٻين چيو تہ ڇڏي ڏيو، ڏسو تہ ايلياهہ هن کي بچائڻ لاءِ اچي ٿو يا نہ. 50.۽ يسوع وري بہ وڏي واڪي سان پڪاري پنهنجو ساهہ ڏنو. 51.۽ ڏسو، هيڪل جو پردو چوٽيءَ کان وٺي تري تائين ڦاٽي ٻہ اڌ ٿي پيو، ۽ زلزلو ٿيو، ۽ ڏونگر ڏري پيا؛ 52.۽ قبرون کُلي پيون، ۽ گهڻا ئي اولياءَ جي سمهيا پيا هئا، سي اُٿي کڙا ٿيا؛ 53.۽ يسوع جي جي اُٿڻ کانپوءِ قبرن کان ٻاهر نڪري اچي انهي پاڪ شهر ۾ گهڙيا، ۽ گهڻن کي ڏسڻ ۾ آيا. 54.هاڻي صوبيدار، ۽ ٻيا جن ساڻس گڏ يسوع تي نگهباني پئي ڪئي، تن جڏهن زلزلو ۽ ٻيو جيڪي ٿيو هو سو ڏٺو، تڏهن ڏاڍا ڊڄي ويا، ۽ چوڻ لڳا تہ سچ پچ هي خدا جو فرزند هو. 55.۽ اُتي گهڻيون زالون جي گليل مان يسوع جي خدمت ڪنديون پٺيان آيون هيون، تن پريان بيٺي ڏٺو. 56.انهن ۾ مريم مگدليني ۽ يعقوب ۽ يوسيس جي ماءُ مريم، ۽ زبديءَ جي پٽن جي ماءُ هيون.
(Matthew 27: 27-56)
انجيل ۾ زمين جي لڏڻ، پٿرن جي ڦاٽڻ ۽ نبيءَ جي وفات جي صحيح وقت تي قبرن جي کولڻ کي به ساڳي ئي وضاحت سان بيان ڪيو ويو آهي جيئن سورت زلزلة (سوره 99 – زلزلو)
إِذَا زُلْزِلَتِ الْأَرْضُ زِلْزَالَهَاوَأَخْرَجَتِ الْأَرْضُ أَثْقَالَهَاوَقَالَ الْإِنْسَانُ مَا لَهَايَوْمَئِذٍ تُحَدِّثُ أَخْبَارَهَابِأَنَّ رَبَّكَ أَوْحَىٰ لَهَايَوْمَئِذٍ يَصْدُرُ النَّاسُ أَشْتَاتًا لِيُرَوْا أَعْمَالَهُمْ(Surah Az-Zalzalah 99:1-6)
سورة الزلزال ۾ قيامت جي ڏينهن جي اڳڪٿي آهي. عيسيٰ المسيح جي موت جو تفصيل عزالزالع سان ملندڙ جلندڙ آهي ان ڳالهه جي نشاني آهي ته سندس موت ان قيامت واري ڏينهن لاءِ ضروري ادائيگي هئي.
هن جي پاسي ۾ ‘پيريس’
جان جي انجيل صليب تي هڪ دلچسپ تفصيل سان رڪارڊ ڪيو آهي. اهو چوي ٿو:
31.اُهو تياريءَ جو ڏينهن هو، تنهنڪري يهودين پلاطس کي عرض ڪيو تہ هنن جون ڄنگهون ڀڃجن، ۽ کين کڻائي وڃجي، تہ لاش سبت جي ڏينهن صليب تي نہ رهن (ڇالاءِ تہ اُهو سبت جو ڏينهن هڪ خاص ڏينهن هو.) 32.تنهن تي سپاهي آيا ۽ اچي جيڪي هن سان گڏ صليب تي چاڙهيل هئا، تن مان پهريائين هڪڙي جون ڄنگهون ڀڳائون، پوءِ ٻئي جون. 33.پر جڏهن يسوع وٽ آيا، ۽ ڏٺائون تہ هن اڳيئي دم ڏنو آهي، تڏهن سندس ڄنگهون نہ ڀڳائون. 34.پر سپاهين مان هڪڙي وٺي ڀالو پاسريءَ ۾ هنيس، ۽ يڪدم رت ۽ پاڻي نڪري آيو. 35.۽ جنهن ڏٺو آهي، تنهن شاهدي ڀري آهي، ۽ سندس شاهدي سچي آهي: ۽ هن کي خبر آهي تہ هو سچ ٿو چوي، انهي لاءِ تہ اوهين پاڻ ايمان آڻيو. 36.ڇالاءِ جو هي ڳالهيون اِنهي لاءِ ٿيون، تہ اُها پاڪ لکيت پوري ٿئي، تہ ”سندس هڪڙو هڏو بہ ڪين ڀڄندو.“ 37.۽ وري ٻيءَ لکيت ۾ آهي تہ ”جنهن کي چُڀائي هنيائون، تنهن ڏانهن نهاريندا.“
(John 19: 31-37)
يوحنا ڏٺو ته رومي سپاهين هڪ ڀيري سان عيسيٰ مسيح جي پاسي ۾ سوراخ ڪري رهيا آهن. رت ۽ پاڻي جدا ٿي ويو، جنهن مان ظاهر ٿئي ٿو ته نبي ڪريم ﷺ جي وفات دل جي دوري سبب ٿي هئي.
انجيل ان ڏينهن تي هڪ آخري واقعو رڪارڊ ڪري ٿو – دفن.
حضرت عيسيٰ جي تدفين
57.۽ جڏهن سانجهي ٿي، تڏهن يوسف نالي هڪڙو دولتمند ماڻهو جو ارمتيہ جو ويٺل هو، 58.تنهن پلاطس وٽ وڃي يسوع جو لاش گهريو. تڏهن پلاطس ڏيڻ جو حڪم ڪيو. 59.۽ يوسف اهو لاش هٿ ڪري انهيءَ کي هڪڙي صاف سنهي چادر ۾ ويڙهي، 60.ٽڪر ۾ جا پنهنجي نئين قبر کوٽائي هئائين، تنهن ۾ اهو رکيائين؛ ۽ هن هڪڙو وڏو پهڻ ليٽائي آڻي قبر جي منهن تي رکيو ۽ هليو ويو. 61.۽ مريم مگدليہ ۽ هوءَ ٻي مريم ٻئي قبر جي سامهون ويهي رهيون.
(Matthew 27:57-61)
ڏينهن 6 – جمعو مبارڪ
يهودي ڪئلينڊر ۾ هر ڏينهن سج لهڻ کان شروع ٿيو. ان ڪري هفتي جو 6 هين ڏينهن شروع ٿيو ته نبي ڪريم صلي الله عليه وآله وسلم پنهنجي شاگردن سان گڏ آخري رات جي ماني شيئر ڪئي. ڏينهن جي پڇاڙيءَ تائين هن کي گرفتار ڪيو ويو، ڪيترائي ڀيرا مقدمو هليو، صليب تي چاڙهيو ويو، ڀوري سان سوراخ ڪيو ويو ۽ دفن ڪيو ويو. اهو ڏينهن اڪثر ڪري ‘سٺو جمعه’ طور حوالو ڏنو ويو آهي. اهو سوال اڀري ٿو ته: ڪنهن نبيءَ جي خيانت، اذيت ۽ موت واري ڏينهن کي ڪڏهن به ’سٺو‘ ڪيئن ٿو چئي سگهجي؟ ڇو سٺو جمعو ۽ نه ‘خراب جمعه’؟
اهو هڪ وڏو سوال آهي جنهن جو جواب اسين ايندڙ ڏينهن ۾ انجيل جي حساب سان جاري ڪنداسين. پر ٽائم لائن ۾ هڪ اشارو ملي ٿو، جيڪڏهن اسان ڏسون ته هي جمعو 14 نيسان جي مقدس ڏينهن تي هو، ساڳئي عيد فصح واري ڏينهن تي، يهودين 1500 سال اڳ مصر ۾ موت کان نجات حاصل ڪرڻ لاء هڪ گھمڻ جي قرباني ڏني هئي.
انسانن جا اڪثر حساب سندن موت تي ختم ٿين ٿا، پر انجيل جاري آهي، تنهنڪري اسان سمجهي سگهون ٿا ته هي ڏينهن ڪڏهن به گڊ فرائيڊي جي طور تي سمجهي سگهجي ٿو. ٻئي ڏينهن سبت جو ڏينهن هو – ڏينهن 7.
پر اچو ته پھريون سورة الجمعة ڏانھن موٽون، ان آيت کي جاري رکندي، جنھن جو اسان مطالعو ڪيو آھي.
قُلْ إِنَّ الْمَوْتَ الَّذِي تَفِرُّونَ مِنْهُ فَإِنَّهُ مُلَاقِيكُمْ ۖ ثُمَّ تُرَدُّونَ إِلَىٰ عَالِمِ الْغَيْبِ وَالشَّهَادَةِ فَيُنَبِّئُكُمْ بِمَا كُنْتُمْ تَعْمَلُونَيَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذَا نُودِيَ لِلصَّلَاةِ مِنْ يَوْمِ الْجُمُعَةِ فَاسْعَوْا إِلَىٰ ذِكْرِ اللَّهِ وَذَرُوا الْبَيْعَ ۚ ذَٰلِكُمْ خَيْرٌ لَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ تَعْلَمُونَ(Surah 62 al-Jumu’ah:8-9)
حضرت عيسيٰ المسيح سورة الجمعة جي آيت نمبر 6 ۽ 7 جو چيلنج کڻندي موت کان نه ڀڄي ويو، پر دعا سان شروع ڪندي هن عظيم امتحان کي منهن ڏئي ثابت ڪيو ته هو ”خدا جو دوست“ هو. پوءِ ڇا اهو مناسب ناهي ته سندس جرئت جي ياد ۾، بعد ۾ مسلمانن کي حڪم ڏنو ويو ته جمعي جي ڏينهن کي مسجد ۾ نماز لاءِ مخصوص ڪيو وڃي؟ ڄڻ ته الله نه ٿو چاهي ته اسان نبي ڪريم ﷺ جي خدمت کي وساري ڇڏيون!